W dniach 17-23 listopada 2024 r. w składzie dwuosobowego zespołu mieliśmy przyjemność (i odpowiedzialność za efekty) uczestniczyć w kursie wyjazdowym do Lizbony w Portugalii, organizowanym w ramach projektu „Zagraniczna mobilność edukacyjna uczniów i kadry edukacji szkoły” w Programie Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego 2021-2027 realizowanego na zasadach Programu Erasmus+.
Podczas trwania kursu wszelkie działania związane z wizytami w szkołach, zorganizowanymi wyjściami z przewodnikami, pracą w zespołach oraz indywidualnie zorganizowanym czasem, realizowane były zgodnie z najwyższymi standardami etycznymi oraz obowiązującym krajowym, unijnym i międzynarodowym prawem dotyczącym zasad etycznych w poszanowaniu podstawowych wartości Unii Europejskiej jak godności ludzkiej, wolności, demokracji, równości, praworządności i praw człowieka, w tym praw mniejszości.
Cały tok zajęciowy kursu oraz komunikacja interpersonalna prowadzone były w języku angielskim.
Istotnymi aspektami kursu okazała się możliwość niezwykle pouczającej wymiany własnych doświadczeń i obserwacji oraz informacji na temat realizacji w poszczególnych krajach procesu edukacyjnego. Kurs zorganizowany był dla 30 uczestników z 6 krajów: Włoch, Niemiec, Polski, Czech, Bułgarii oraz Francji.
Kluczowymi elementami okazały się prace w grupach wielonarodowych, tak podczas wizyt w szkołach oraz zorganizowanych wyjściach; celem zapoznania z kulturą, architekturą, historią, tradycją i uwarunkowaniami społecznymi w Portugalii, jak również bardzo spontaniczne i zintegrowane po pierwszych zajęciach dyskusje interpersonalne poszczególnych uczestników kursu, ukazujące zarówno różnice jak i zbieżności oraz analogiczne rozwiązania stosowane w ramach pracy zawodowej nauczyciela, opiekuna i wychowawcy.
Bogatym doświadczeniem okazała się możliwość bezpośredniej konwersacji z uczniami wizytowanych szkół w trakcie obserwacji dotyczących struktury, organizacji i funkcjonowania, którzy niezwykle aktywnie, chętnie oraz z głębokim zaangażowaniem zgłaszali się i pełnili rolę przewodników, pilotujących grupy po własnych szkołach.
Forma szkolenia pozwoliła na poznanie atrybutów kraju jako gospodarza. Tak prezentacja wprowadzająca w aspekty informacyjne i poznawcze w formie audiowizualnej wraz z komentarzami do niezwykle otwartej i zdynamizowanej dyskusji, pobudzanej i sterowanej jak w nawigacji oraz aranżowanej przez trzy nauczycielki jednej z planowanych do wizytacji szkół (w zakresie historii, kultury, religii, tradycji, geografii i geopolityki, edukacji, ekonomii, gospodarki, klimatu, świąt i uroczystości narodowych oraz sposobie ich obchodzenia, upodobaniach i stereotypach społecznych, regionalizmach, kuchni, strukturze społecznej, procesach socjologicznych po 1974 i roli rewolucji goździków oraz zmianach jakie się w jej trakcie dokonały, otwartości po migracji kolonialnej, specyfice wielonarodowościowej i jej odzwierciedleniu w zróżnicowaniu wielokulturowym i społecznym, znanych osobistościach z Portugalii i ich osiągnięciach, architekturze, infrastrukturze, turystyce i znanych oraz popularnych miejscach związanych z regionami i miastami i dzielnicami w samej stolicy Lizbonie) pozwoliła na przybliżenie Portugalii w kontekście planowanych wizyt i wycieczek.
Organizatorzy zaplanowali i skutecznie doprowadzili do wizyt edukacyjnych w czterech szkołach oraz trzech bardzo dobrze przygotowanych i przeprowadzonych wyjść, z czego dwóch wyjazdowych.
Wizyty w szkołach przygotowane były w sposób przekrojowy, dając możliwość obserwacji całościowego aspektu oświaty, nauczania i wychowania młodzieży, tak w zakresie struktury edukacyjnej, relacji uczeń-nauczyciel-rodzic, realizacji programów nauczania oraz efektów edukacyjnych w założeniach co do celów i od strony praktycznej.
Pierwsza z wizyt szkolnych: A.E.P.S.I. – Agrupamento de Escolas Povoa de Santa Iria w pod lizbońskiej miejscowości Povoa de Santa Iria. Obserwacje w placówce Escola D.Martinho Vaz De Dastelo Branco, dotyczyła organizacji edukacyjnej i zarządzania nauczaniem i uczeniem się, w placówce lokalizacyjnie rozmieszczonej w ośmiu obiektach w całej miejscowości. Wszystkie poziomy kształcenia (bez wyższego), 3427 uczniów, 266 nauczycieli i 90 pracowników:
Oddziały szkoły to przedszkole jako pierwszy etap edukacji uzupełniający działania edukacyjne rodziny, z którą nawiązuje ścisłą współpracę, sprzyjając formowaniu i zrównoważonemu rozwojowi dziecka z myślą o jego pełnej integracji ze społeczeństwem jako autonomicznej, wolnej i wspierającej istoty; edukacja podstawowa zapewnia wspólne ogólne nauczanie w trzech cyklach nauczania ogólnego wraz z odkrywaniem i rozwojem zainteresowań i umiejętności, zdolności rozumowania, pamięci, kreatywności, zmysłu moralnego i wrażliwości estetycznej, promuje indywidualne realizacje z wartościami społecznymi oraz grupowanie dla wykorzystania nowych technologii i progresywnemu rozwojowi projektowego uczenia się; szkolnictwo średnie oparte na kursach naukowo-humanistycznych dla dalszego rozwoju edukacyjnego na uczelni wyższej. Uczniowie kończą szkołę z dyplomem jej ukończenia a także kwalifikacją poziomu 3 Krajowych Ram Kwalifikacji (QNQ). W wizytowanej szkole nauczanie na tym poziomie zorganizowane jest wokół obszarów nauki i technologii, społeczno-ekonomicznym oraz języków i nauk humanistycznych.
Uczestniczyliśmy w obserwacjach zajęć matematyki, chemii i fizyki; z prowadzonymi przez uczniów doświadczeniami i pomiarami ich obserwacji podczas zajęć, biologii oraz funkcjonowania biblioteki jako obszaru otwartego i dostępnego do nauki i spotkań.
Druga z wizyt: Escola Secondaria Manuel Cargaleiro w miejscowości Amora, położonej w pobliżu Lizbony za rzeką Tag (konieczność przejazdu Mostem Vasco Da Gama i powrót Mostem 25 Kwietnia). Szkoła realizuje nauczanie podstawowe i średnie dla ok. 1000 uczniów przez 100 nauczycieli. Szkoła średnia kształci w kierunkach: naukowo-technologicznym, humanistycznym, ekonomicznym, artystycznym z obszarami kursów specjalizacyjnych: handlu, multimediów, naukowo-komputerowym. Klasy liczą do 28 uczniów.
Obserwacja objęła uczestnictwo w zajęciach z chemii, biologii, multimediów i fotografii, elektryczno-elektronicznej oraz geografii geopolitycznej. Podczas zajęć fotograficznych uczniowie wykonali zdjęcia z pełną studyjną ekspozycją poszczególnym uczestnikom kursu.
Kolejny trzeci wyjazd do szkoły, wskazanej przez organizatorów jako wzoru do naśladowania pod względem podejścia do edukacji i pracy nauczyciel-uczeń-opiekun: School Colegio Atlantico w Seixal. Jest to szkoła prywatna a zarazem rodzinna – założona przez małżeństwo nauczycieli i wspomagana przez syna wraz z żoną jako menedżerów i koordynatorów biznesowych. Szkoła utrzymywana jedynie z czesnego rodziców oraz wolontariatu, bez wsparcia rządowego, jest częścią globalnej społeczności szkół Międzynarodowej Organizacji Baccalaureante (IB), z uczniami z Unii Europejskiej. Placówka szkoły solidarności i jakości z preambułą: szkoła ludzi na drodze do doskonałości. Zajmuje się opieką i nauką od poziomu żłobka (dzieci trzymiesięczne) do egzaminów końcowych poziomu szkoły średniej. Misją szkoły jest wdrażanie nowych technologii i innowacyjnych środowisk edukacyjnych oraz zewnętrznej certyfikacji „University of Cambridge”. Szkoła pełni rolę centrum dobrego samopoczucia dla społeczności edukacyjnej. Pracownicy, członkowie rodzin i byli uczniowie posiadają pierwszeństwo w rekrutacji nowych uczniów, w celu zapewnienia rozwoju rodzinnego, efektywnego i bezpiecznego środowiska uczenia się. Obserwowaliśmy wręcz rodzinny stosunek w relacjach zarząd-nauczyciel-uczeń-rodzic/opiekun. Szkoła kultury, sportu, animacji i sztuki, ekspresji kulturowej i artystycznej, wspierająca osobowość i waloryzująca cechy indywidualne i grupowe obok tradycyjnych lekcji. Program nauczania ukierunkowany na przygotowanie do życia, rozwijający refleksję autonomię, przedsiębiorczość i kreatywność.
Obserwowaliśmy lekcje techniki, gdzie wszystkie pomoce dydaktyczne (biologiczne, fizyczne, astronomiczne, techniczne) wykonano z materiałów z odzysku. Zaproszono nas do szkolnej szklarni/ogrodu, wspierającego kompetencje przyrodniczo-biologiczne, obcowanie z florą użyteczną i nabywanie umiejętności agrotechnicznych. Zajęcia wspierania technologii okazały się zajęciami partnerskimi nauczyciel-uczeń, jako wspieranie zainteresowań i fascynacji uczniów. W salach poziomu przedszkolnego i żłobka wyraźne rodzinne podejście do wychowania i kształtowania postaw i wartości.
Czwarta wizyta to szkoła artystyczno-muzyczna: EBS Quinta das Flores w Coimbrze. W edukacji podstawowej szkoła prowadzi specjalistyczne nauczanie artystyczne tańca i muzyki oraz ogólne. Szkolnictwo średnie ukierunkowane na kursy naukowo-humanistyczne (nauki i technologii, nauk społeczno-ekonomicznych, języków i nauk humanistycznych, sztuk wizualnych) i zawodowe (programisty, profesjonalnego technika ds. zdrowia, sportowy).
Przywitanie w szkole to krótki koncert muzyki jazzowej w wykonaniu tria uczniów. Kolejne zajęcia to obserwacja prób baletu z demonstracją ćwiczeń oraz pokazu do znanych utworów baletowych. Kolejne zajęcia z ratownictwa medycznego w ramach zawodu technika ds. zdrowia. Szkoła z uwagi na charakter działalności dysponuje salą koncertową z pełnym wyposażeniem mikserskim oświetlenia i dźwięku.
Kontekst kursu przewidywał opracowanie własnego projektu na bazie pracy terenowej (wizyt i wyjść) dla treści: obrazy społeczeństwa w Portugalii i Lizbonie.
Pierwsza z wycieczek z przewodnikiem turystycznym w języku angielskim po najstarszych architektonicznie kluczowych dzielnicach Lizbony (Baixa, Chiado, Bairro Alto, Alfama, Mouraria), specyfice kuchni tradycyjnej i naleciałości kolonialnych i migracyjnych, architekturze portugalskiej, miejscach istotnych historycznie, artystycznie i kulturowo oraz socjologicznie, w tym w miejscach upamiętnionych wraz z podkreśleniem ich wyrazu symbolicznego i przekazem znaczeniowym.
Druga wycieczka z przewodnikiem do Sintry w kontekście jej XIX wiecznej architektury romantycznej i uroku uliczek i posiadłościach pałacowych i zamkowych Sintry. Poznanie historii powstania i zasiedlenia okolic od początkowego okresu mauretańskiego. Wpływ okresu panowania Maurów na rozwój i zmiany kulturowe i religijne. Zwiedzanie centrum historycznego, wijących oraz wznoszących i opadających uliczek, pałaców i zamków położonych na stoku do pałacu Pena, posiadłości Quinta da Regaleira wraz z parkiem (i niesamowitą dziurą w ziemi), wpisanymi na Listę światowego dziedzictwa UNESCO w ramach Krajobrazu Kulturowego Sintry.
Trzecia z wycieczek do Coimbry, pierwszej stolicy Królestwa Portugalii oraz najważniejszego ośrodka życia akademickiego. Oprowadzenie po najstarszym w Portugalii uniwersytecie historycznym (od roku 1290 i wpisanym na listę światowego dziedzictwa UNESCO), krużgankach, salach, dziedzińcu. Wizyta w „niesamowitej” barokowej Bibliotece Joanina, mieszczącej się w budynku z 1717 r. Kontakt ze studentami, przygotowującymi się do egzaminów.
Ponadto czas wolny, jaki mogliśmy sobie zorganizować poza dniami uczestnictwa w kursie dał możliwość poznania szczegółowo dodatkowo okolic Sintry (pałacu Pena, zamku Maurów), obecność w najbardziej zachodniej części Europy – Cabo Da Roca oraz niezwykle dogłębne poznanie samej Lizbony w jej szerokościowo i długościowo pod względem geograficznym aspektach.
Uczestnicy: Krzysztof i Tomasz Lichwa
